Te Tai – Treaty Settlement Stories

Kōrero: Raukawa

Ngā whakaritenga Tiriti

Wāhanga 5 Ngā whakaritenga Tiriti

Chris McKenzie, Kaiwhiriwhiri Tiriti

Whiriwhiringa whānui

I te tau 2008, i hui atu te rangapū ki te kaitono e whakapaetia ana hei kawe ake i te tūranga Minita Take Tiriti, ki a Christopher Finlayson. Nō te tūnga mana o Nāhinara i tētehi wā whai muri mai o taua tau tonu, kua tū kē tētehi whanaungatanga i waenga i a Raukawa me te Minita Tiriti kātahi anō ka tohua.

I te pito whakamutunga o 2008, ka tūhono mai a Trevor Himona o Ngāti Tūkorehe ki te rangapū whiriwhiri o Raukawa. I āwhina a Himona i te whakawhanaketanga o te Raukawa Claimant Committee (te RCC). He marae, he tarahiti, he kaumātua, he uri hoki ngā mema o te komiti. He komiti āpiti anō i hangaia hei mātai i ngā rerenga mahi o te whakataunga.

Te Whakahaerenga Tahitanga o te Awa o Waikato

I te 17 o Tihema 2009, ka pōwhiritia a Minita Finlayson me ana āpiha ki Whakamaru mō te waitohutanga o te Whakaaetanga e pā ana ki te Anga Whakahaerenga Tahitanga o te Awa o Waikato. Ko te waitohutanga, he mea whai i tētehi tino aromātaitanga kotahi tau te roa o te Anga.

He aroaroākapa e tū ana i te pātītī ki te pōwhiri i te ope; he kaiwero tonu tētahi.
Te pōwhiri a Raukawa mō te waitohutanga o te Whakahaerenga Tahitanga o te Awa o Waikato.

Ko te Whakaaetanga nei, ā whai muri mai ko tōna whakaturetanga, ehara kau ana i te ‘whakataunga Tiriti’ i te mea hoki kāore ōna puretumu ki ngā mahi o mua a te Karauna – ahakoa koinei te otinga o tētehi takaoraoratanga roa kia arohia ngā mōtika o Raukawa me ōna pānga ki te awa me te wai. Nā taua takaoraoratanga, ka āhukahukatia te mana whakahaere o Raukawa, ā, ka whakapūmautia ko Raukawa (me ētehi atu iwi) ka whai wāhanga matua ki te anamata o te tiakinga me te whakahaeretanga o te Awa o Waikato. He mea whakapakari anō i te āheinga o Raukawa ki te kawe i tēnei tūranga, ā, kia āki tonu mō te āhukahukatia o ngā mōtika, o ngā pānga o Raukawa ki te wai me ētehi atu rawa taiao.

He hunga e hui ana i tētahi tēpū tapawhā.
He hui-tōmua nā Raukawa i Pōneke mō te Awa o Waikato.

Te Awa o Waikato – Chris McKenzie, Nigel Te Hiko

Tuhinga whitiāhua

Chris McKenzie:

‘Koirā te karamata o te whakataunga ā-moni kotahi, nui rawa mai i onamata ki te wā nei, inā te nui o te whakawhitinga rawa. I roto mātou i ngā whiriwhiringa awa nui ra, i te whakataunga whenua nui rawa me tā mātou ake mea whānui. He wā hiamo ērā.

I puta i a au ētehi mea me mahi e mātou, ā me tere te mahi, nā, whakaarotia e toru ngā wā me mahi e mātou ērā mahi nā te mea i te whiriwhiri mātou i ā mātou kokoraho whenua onamata, i taua wā i te whiriwhiri mātou i ā mātou kokoraho awa, i taua wā i te whiriwhiri mātou i ā mātou kokoraho Ngahere o te Puku o te Ika.

Koira te rā whakataunga tuatoru mō mātou, i whakataungia e mātou tā te Awa o Waikato i tino pai ai au, te waitohutanga o te Whakaaetanga me te CNI i mua i te Whakaaetanga whakamutunga.

Katoa ērā rā he rā motuhake i runga i tō rātou mana. Ia wā i waitohungia e mātou, mārama ana taku kite atu kua āta koke whakamua mātou, ā e whanatu atu ana mātou ki te wāhi tika, heoi anō rā ki tāku titiro.’

Nigel Te Hiko:

‘Whai muri mai ana i te pānuitanga tuatahitanga, he kaupapa anō tā Raukawa, ā, koia tērā ko ngā Ritenga Whiriwhiringa kia tīmataria ngā whiriwhiringa e pā ana ki te anga o te whakahaeretanga tahitanga mō te Awa o Waikato. Koinei ngā mahi i te mahia mai e Stephanie. Ko Stephanie te Kaiwhakahaere Taiao i mua i te whakawhitinga ōna ki te rāngai whiriwhiri.

Ehara i te mea ko te Anga Whakahaerenga Tahitanga o te Awa o Waikato tētehi wāhanga o ā mātou whakaaetanga. He whakaritenga wehe i waenga i te Karauna me Raukawa i te āhuatanga o te whakarauora i te hauora me te oranga o te Awa o Waikato me tōna rerenga whānui.

Nā, i te mahi a Stephanie i ēnei mahi mō ētehi tau, mai i te whakawhitinga ōna ki te rāngai whiriwhiri. He tino uaua nā te mea he whakaaetanga/whakaritenga ngaio. Me whiwhi pūkenga ngaio, ā ko Stephanie hoki te tangata mō taua mahi nā te mea i a ia tērā pūkenga.

I te tau 2010 ka tae mātou ki te wā e waitohungia ai tētehi whakaaetanga me te Karauna mō te Awa o Waikato, ā i waitohungia tērā i te tōmuatanga o te tau 2010 (sic) i Whakamaru. I haere mātou ki te Karapu Retireti Wai i Whakamaru.

I haere mātou ki reira i tō mātou hiahia ki te whakaatu i te hononga i waenga i a mātou me te Awa o Waikato.

Tāpiri ana ki tērā, rerehua ana ngā tirohanga i te Karapu Retireti Wai. Koirā te wāhi i whakaahuatia ā-kiriatatia ai a Yogi Bear.

I tua atu, e taea ana e koe a Maunga Kahu te kite atu , ā nōu ka titiro whakawaho atu i te rōti ki te Awa o Waikato, whakamīharo ana ngā tirohanga. Nā reira ka whakaaro mātou “Kia whakaritea tā mātou hui ōkawa ki reira”.

Ko te Minita i taua wā, ko Chris Finlayson. I whakawhiti te kāwanatanga mai i a Reipa ki a Nāhinara, ā nā Chris Finlayson i aromātai ngā nekenekehanga mō te awa, ka paku panonitia e ia, ā ka tae ki te tao 2010, kua rite mātou ki te waitohu.

I haere ia ki Waikato i taua rā tonu, ā ka ahu pēnei mai ki a mātou...nā ko te Minita rāua ko George, i muri mai i te pōwhiri ka haria te katoa ki te parani i mua o te rōti, ā koirā te wāhi i tū ai te hui ōkawa. Koirā te wā tuatahi i tū ai tētehi hui ōkawa, ā nā te kaiwhakataki i whakahaere katoa ki te reo.

E mahara ana au ki te Minita, ko wai mā i haere tahi mai i tōna taha, ki taku mōhio ko Te Ururoa, nā Te Ururoa i whakamāori māna inā hoki katoa ngā whakahaere i roto i te reo. He mea whakakata mō mātou. I te tūnga o George ki tana kōrero, mōhio au he mea whakahirahira mō taua rā tonu.

He rā tērā i whakamānawatia ai a Stephanie i āna mahi i mahia, nā reira ka hoatu he korowai motuhake ki a ia, ā he mea takoha e te iwi. E mahara ana au ki a Nana Kahu rātou ko Whaea Ruthana, ko Aunty Lorna nā rātou nei ia i korowai.

I whakaaturia ia... ki te iwi me kākahutia ōna ki te korowai. Mōku ake, he mea motuhake tērā inā hoki ānō nei hei tuahine a Stephanie ki a au i roto i ngā whiriwhiringa. Ko Stephanie tētehi wāhanga o tō mātou rangapū, he wāhanga nunui o tō mātou rangapū.’

Kua whakatikaina a Nigel inā hoki i tū te waitohutanga i te marama o Tihema 2009, kaua i te Hānuere 2010.

He tūru i te pātītī e aro atu ana ki te wahapū me ngā puke kei tua.
Papa Rehia o Whakamaru.
Kei te kauhau te tāne ki te marea, i muri i tētahi pourangi, i te tahatika o te awa.
Te waitohutanga i te Papa Rehia o Whakamaru.

Tawhio ā-pahi

I pōwhiri te rangapū o Raukawa i a Minita Chris Finlayson ki tētehi tawhio ā-pahi i te takiwā i te 20 o Hānuere 2010.

Ko te take o taua tawhio, ko te āwhina i te Minita kia ‘rongo’ i a Raukawa, te nui o te takiwā me te pānga o te toimahatanga o ngā mahi a te Karauna ki a Raukawa. He āheitanga anō hoki e tuku ai ngā tarahiti RTB, ngā kaumātua hoki i ā rātou kōrero ki a ia.

Ko te kaupapa o te tawhio, ko te whakaata i te whanaketanga me te tupu o te iwi tīmata mai ana i Whenua ā-kura i te Pae Maunga o Kaimai (te wāhi i whānau mai ai a Raukawa) ki Wharepūhunga (te wāhi i whakatupungia ai ia), ā, ahu atu ana ki Te Pae o Raukawa (te wāhi i toro atu ai te iwi).

He nui te whakaawetanga o te tawhio inā hoki i rerekē te tirohanga o te Minita ki te iwi me ōna kōrero. Hei huarahi whiriwhiri, i tutuki i te tawhio nei tōna whāinga.

Tawhio ā-pahi – Nigel Te Hiko

Tuhinga whitiāhua

Nigel Te Hiko:

‘Nō mātou te waimarie i a mātou a George Rangitutia, ko ia tō mātou rangatira, ā, i tūria e ia taua tūranga. Ko tētehi mea matua ki a mātou, kāore ō mātou Tumu. Kāore ō mātou naiti, ō mātou Tā rānei, ō mātou Kahurangi rānei hei pātōtō i te kuaha me te kī atu “e te Kaurauna, e hiahia ana au ki te kōrero ki a koe.” Heoi anō tō mātou, ko George Rangitutia, ā, i tere whakahoahoa a George ki a Minita Chris Finlayson. I tino puāwai to rāua hoahoa i te haringa o te Minita e George i tētehi tawhio ā-pahi i tō mātou rohe, i tō mātou...takiwā. Ka ū tēnā ki ngā whakaaro o te Minita mō te wā roa. Tērā pea, e kōrerotia tonutia ana e ia i te rā nei, te rā i haria haeretia ai ia e tō mātou rangatira, te taraiwa i a ia i te rohe me te kōrero e pā ana ki ō mātou wāhi whakahirahira i tō mātou rohe e arohia nei. Kāti koa, i puta i tana whaikōrero i te pānuitanga tuatorutanga.’

Te Puāwaitanga-o-Raukawa

I te marama o Hepetema 2010, i tae mai a Minita Chris Finlayson rāua ko tana hoamahi, a Louis Upston ki te Puāwaitanga-o-Raukawa, te Rā Whakamaurutanga o Raukawa. Ko taua rā, he āheitanga mō ngā uri o Raukawa ki te tuku i ā rātou kōrero e pā ana ki ngā pānga o ngā takahitanga a te Karauna i a rātou me te iwi. I taua hui rā, i tono atu ki te minita kia noho noa me te whakarongo ki ngā kōrero.

He huarahi mana tērā i whakamahia e te iwi hei whakakanohi i ngā kōrero. I wātea mai tētehi āheinga kia ngākau whakaute mai te Minita ki te āhua o te mamae e rongo nei te iwi. Ko ngā kōrero i whakaputaina i taua rā, he whakaaweawe, he tīpako hoki i ngā nawe o Raukawa. Kāore tētehi i reira i puta ake me te kore i rongo i te whānuitanga o ia kōrero i kōrerotia.

Te Puāwaitanga – Chris McKenzie, Nigel Te Hiko

Tuhinga whitiāhua

Chris McKenzie:

Nā reira, ka whakaaro ake mātau me aha anō. I pai ki a mātou te huatau o ngā Whakawā mō te Pono me te Whakamauru i tū i Āwherika ki te Tonga. I ngā hapori i whakamatakuhia e ngā hunga.

I whakamatakuhia ngā hapori mangumangu ngā hunga. Ka haere ngā kaiwhakawā me te kōti ki ia hapori me te hari i te hunga nā rātou ērā mahi hē ki mua i ō rātou aroaro, ā, ka whakapuaki rātou i ō rātou kareāroto ki taua hunga.

Ka wātea hoki te tangata nāna aua mahi ki te kōrero, ā, mehemea e tika ana, ka tuku i ngā whakapāha tika. Ko tā rātou i kite ai i aua Whakawā mō te Pono me te Whakamauru, ko ngā Poumatua Pirihimana nāna i pāwhera, i pao, i kōhuru, i mahi tūkino hoki i ō rātou hapori, ka tū me te whakaputa kōrero mō ō rātou hara. Ka tūtaki ngā tāngata ki taua hunga, ka mōhio ki te ahunga mai o aua mahi. Ka kite rātou e tino kaniawhea ana taua hunga, ā, ka whakaae ki ā rātou whakapāha.

Nā reira, ka whakaaro ake mātou mā mātou anō tērā e whakahaere. He rā whakaaroha, he Minita anō i haere mai me te ngākau whakamānawa...me te Pirīmia, ā, ka noho whakamānawa mai me te whakarongo ki tēnā kaikerēme, ki tēnā kaikerēme e tūtū ki te kōrero mō tā rātou pīkau i ngā kerēme o ō rātou whaea, o ō rātou kuia rānei, ā, ka hōhonu te kōrero e pā ana te āhua o ō rātou whānau me tā te whānau kerēme. Ko tētehi o ngā kaikerēme ko taku wahine, ā i reira ia mō tana whaea, he kaikerēme rā hoki. I mate tana whaea e rua rā, e toru rā rānei i mua i te Whakawā mō te Pono me te Whakamauru. I kī atu au ki taku wahine, i tūranga ōkawa hei kaikerēme “Kāore au i te tino mōhio, mōhio koe, he wā nui mōu me ngā kareāroto. Kātahi anō tō whaea ka mate atu, ā, kāore i te mōhio mēnā koe ka pīrangi ki te tū.” Tōkeke mai ana ia. “Kāo, ka mahia atu tēnei mō taku whaea.”

I te māharahara au, engari koia tēnei te tikanga o tēnei hui. He tikanga kia hari mai ngā kaikerēme i ngā kerēme. He wāhi haumaru e puta ai ngā kōrero. Nā reira, ka tū taku wahine. I pānui au i tana kōrero whakarite, he pai. I kōrero mō te ngaromanga o te reo i ngā whakareanga e rua, ā, he mea nui ki a ia. Te kore hononga me te hūnuku mai i tō mātou rohe nā te kore whenua ā-iwi. Te kore mōhio ki tōna whānau, nā reira i tana tūnga ki te kōrero ka mahara au ka puta i a ia ētehi piro pai. Tu ake ana ki te kōrero, ka rere ngā roimata. Whakamau ana te titiro ki ngā Minita me te tioro atu “Nā koutou taku whaea i kōhuru! Ehara kau ana i a koutou te mahi, engari mōhio tonu au nā koutou i kōhuru. Ko ngā take i whakararu i a ia i tōna pakeketanga, he mea whakatoimaha e ngā ture e whakakanohi nei koutou, te ngarotanga o tōna āheinga nā ngā ture o ō koutou kāwanatanga me te āhua o tā koutou mahi ki tō mātou iwi.”

Kāore i pērā te pai o tōna reo. He nui atu ngā kanga i tāku e kōrero atu nei ināianei. He mata, he pūkare, ā ka ohorere te iwi. Koirā te horopaki mō te rā. I kōrerotia e te tangata.

I a mātou tētehi o ō mātou nana, ko Nana Kahu, ko tōna, kāore au e mōhio ana ki tōna pakeke, tata ki te 90 tau, nē, i nekehia haeretia ia ki tēnā wāhi, ki tēnā wāhi nōna e ohi ana. Kāore i pā ki a ia te ngaromanga ā-Kōti Whenua Māori, i pā tika tonu ki a ia te mahi ā-Karauna Ture Mahi Tūmatanui, whakamahia te Ture Mahi Tūmatanui hei tīhore mai i ō rātou whenua i a rātou. I mōhio pū ia ki te pānga o tērā mea, tērā te wā e noho ana ia i tōna kāinga ā-iwi i tōna ohinga, inamata kua kore ō rātou wāhi nohonga. I kōrero ia mō te noho ki Taupō me te tuatahitanga o te haere mai a te tangata ia rua wiki ki te tono ki tētehi mea e kīia nei ko te rīhi, ā, ka hiahia ki te moni kāore nei i a rātou, nā te mea kore rawa rātou i whiwhi mahi.

Kāore anō ngā Minita, ki taku whakaaro, i hui ā-kanohi noa ki te hunga i pāngia mārietia. He whānui ngā take i kōrerotia e mātou. E mōhio ana au i pā ki ngā Minita. E mōhio ana au, nā te mea i te taenga ki tā rātou urupare, kāore hoki tētehi i hiahia ki te kōrero. Ki taku whakaaro, i whakaritea he kōrero mā rātou, engari i tau te whakaaro kāore pea i tika nā runga i te taumata o ngā kareāroto. Nā reira ka kī mai rātou, “Kia whakaarotia tērā e mātou, ā he wā anō pea me mahi anō.”’

Nigel Te Hiko:

‘A Nana Kahu, i kōrero mai a Aunty Kahu e pā ana ki tēnei i te Rā Whakamauru. I whakahaere Rā Whakamauru mātou i te taha o Minita Finlayson rāua ko Louise Upston i taua wā. I pōwhiritia te Karauna kia haere mai ki te whakarongo ki ngā kōrero a tō mātou iwi, i konei i Tokoroa.

Ka tae mai te Minita, ā i muri mai i te pōwhiri ka whakatūngia e mātou ō mātou kaikerēme ki te tuku i ā rātou kōrero, ā ka kōrerotia e Nana Kahu tērā kōrero. Rere ana ō mātou roimata, kaua ko ngā roimata horihori e kaha kitea nei, engari he roimata tūturu inā hoki he kōrero tūturu.

Kāore te Minita i mōhio me aha i taua Rā Whakamauru. Rangirua katoa ana mātou ka pēwhea te āhua, engari ko tētehi mea i hiahia ai mātou, kia noho noa iho ia me te whakarongo. Kaua e kōrero.

Whakarongo noa ki a mātou, nā te mea hoki, ko tōna kaupapa ko te tuku i ngā tāngata kia kōrero ana i tā rātou i hiahia ai. I te kōrerotanga a Nana Kahu i taua kōrero, koirā pea tētehi kōrero mana kua rongo nei au. Kaha atu ana te mana i tana kōrero whakamutunga, ko taua kōrero mō ngā āhuatanga i pā ki ōna mātua he mamae ka maumaharatia mō āke tonu, engari ehara i te mea me kawe. He mamae me mauru anō ai tātou me te ora, ā, me mutu atu i tōna whakareanga e kore ai ngā whakareanga e haere ake nei e kawe i taua mamae.

Ki a au nei, he hautoa tērā. Kāore au e mōhio ana mehe kei a au te kaha, te manaaki rānei e ahu whakamua ai au i muri mai i tētehi mea pērā. Kāore au e mōhio ana mēnā rā ka taea e au. Engari ko te hautoa i whakaaturia mai e ia i taua rā, koirā te hautoa i rere ai ki te waitohutanga o te Whakaaetanga Whakataunga.

Ko Nana Kahu tērā i whakaae atu ki te whakapāha a te Karauna mō te iwi. Nā tōna ranga wairua i uru mai ai te hautoa ki a mātou kia whakaae atu ki te whakapāha a te Karauna.’

Ngā kokoraho tāpikipiki

I te tau 2011, kua tae tonu ngā whiriwhiringa ki te wāhi e whakamanangia ai te whakataunga.

Ka haere anō te tīma i te motu, ki ngā iwi i tētehi rauna ā-hui ki te whakamana i te whakataunga e tūtohutia ana. I te kaha o te pōti tautoko mai, 94% e tautoko ana i te waitohutanga o te whakaaetanga whakataunga, i whakamanangia e te iwi te whakaaetanga.

Ka ārahi tonu a Chris McKenzie i ngā whiriwhiringa, tae noa ki te tīmatanga o te tau 2012. I te māharahara ka tau te takaroa ki te hātepe whakataunga, ka whakapā atu a Rangitutia, te Heamana o te RCT ki a Vanessa Eparaima, te Heamana Tuatahi o Raukawa Iwi Development Limited kia kōkiri tonu i ngā mahi.

I te wā o tētehi hui poto ki te Te Tari Whakatau Take e pā ana ki te Tiriti o Waitangi (OTS), ka hopu ake a Eparaima i ngā āheinga i puare mai, ā, ka whakatau haere i ia take i tōna putanga mai.

Ka whakaaturia mai e ia tētehi āheinga ki te nekeneke i te papa maina, koia hoki ko te hātepe kokoraho tāpikipiki a te Karauna, ā, i taua wā tonu e whakahāngai i ana te titiro a te iwi ki te whāinga matua, arā ko te taenga ki te whakataunga.

Tokorua ngā tāne me tētahi wahine e menemene mai ana i te roro o te whare.
Te Rangapū o Raukawa i te Hātepe Whakawā CNI – Baden Vertongen, Nigel Te Hiko, Vanessa Eparaima.

Ko te tāwhai i ngā kokoraho tāpikipiki tētehi pūmanawa i whakaaturia e Eparaima. He nui tonu ngā take kokoraho tāpikipiki i hautūngia ai e Eparaima me ngā whiriwhiringa.

Ko ētehi atu iwi, pērā i a Te Arawa rāua ko Ngāti Hinerangi i tuku tono kōhukihuki ki te Taraipiunara o Waitangi e mautohe ana ki te whakataunga a Raukawa, engari kīhai ēnei i kati i te whakataunga nā te rautaki i whakamahia e Eparaima.

Ngā Kokoraho Tāpikipiki – Chris McKenzie, Phyllis Tahere

Tuhinga whitiāhua

Chris McKenzie:

‘E mōhio ana au, ki te titiro whakamuri, he hapa, engari ka hoki whakamuri ana tāku titiro me te nui o ngā mahi, ngā whakatau hoki, me te maumahara anō ki tēnei, kei te Puku o te Ika mātou e noho ana.

I tēnei wā, ko mātou te iwi nui o te motu te tāpikipikitia nei. E tāpikipikitia ana mātou e ngā iwi e mea nei he hapū kē mātou nō rātou, e toru o ngā iwi e whā huri noa i tō mātou rohe e kaha whakatumatuma nei ki a mātou me tā mātou whakataunga nā te whakapono me uru kē mātou ki tā āā. He uaua tēnei i ngā rā o te tīmatanga.

He uaua hoki nā tō mātou hiahia kia whakamānawa atu ki te whakawhiti kōrero a ērā atu iwi, he uaua anō nā te mōhiotia o Raukawa i ngā hītori he iwi noho hūmārie ā, ko taua hūmārie, ki tāku titiro, ka ngaro tō mātou tuakiritanga.

Mō tētehi wā, me hāngai ake anō te āhua, ā, he uauatanga i puta i tērā.

E kore tētehi mea e whakarite i a koe mō tērā, e kore tētehi mea e whakarite i a koe mō te reta tuatahi a Te Arawa ka tae ki a koe me te kī “Kua whakaiti tā koutou kaiwhiriwhiri matua i tōku iwi, kua takahi hoki i te mana o tētehi iwi whānui” ā, i whiwhi taku poari i tērā i taku wiki tuatahi.

I taku marama tuatahi i konei, ka heke ā-wēne mai a Tainui waka, te poari whānui me ō rātou kaumātua ki te hui mai me te poari, me te tono anō kia whakakapingia tō mātou tīma Tiriti inā hoki kāore e taea e mātou te whakataunga te kōkiri, ā, he pai mā rātou kē e kōkiri ā mātou whiriwhiringa.

Mōhio koe, e kore tētehi mea e whakarite i a koe mō tērā, karekau.’

Phyllis Tahere:

‘Nā, e whakapono ana au kua tupu mātou...ā, e tupu tonu nei mātou. E ahu whakamua tonu ana mātou, ā, he nui anō tā mātou e ako tonu nei i taua haerenga.

Ahakoa kua whakataungia e mātou, ā...tā mātou whakaaetanga ā...ko tētehi wāhanga o taua whakaturetanga e ahei tonu ai ētehi kokoraho tāpikipiki e whiriwhirihia tonutia ana e mātou i te wā nei.

Ko tētehi o aua rohe kokoraho tāpikipiki, ko Te Waihou, te Awa o Waihou, he whiriwhiringa tērā kei waenga i a mātou me ō mātou whanaunga o Ngāti Hauā, Ngāti Hinerangi me te Kotahitanga ā-Iwi o Hauraki. Nā reira, kua rite rawa tērā hei whakatautanga. He rahi tonu ā mātou whiriwhiringa ki te Karauna i ngā tau tata kua taha atu nei e pā ana ki te mahere whakahaere pāhekoheko, ā, e haere tonu nei i tēnei wā.

He whanaunga anō ō mātou i tērā atu taha, a Ngāti Maniapoto, kei te huarahi o ngā whiriwhiringa i te wā nei. He rohe tō mātou e whiriwhirihia nei e mātou, arā taua rohe tāpikipiki o Waikeria, ā, koirā anō tētehi wāhanga o te mea e karangatia nei e rātou, tētehi pupuritanga ā-āputa kei roto i tā mātou whakaturetanga o tā mātou whakaaetanga.

Nā reira, e haere tonu nei hoki aua kōrerorero, ehara i te mea he nui ngā whakapāpā ki ō mātou whanaunga o Ngāti Maniapoto e pā ana ki a Waikeria, engari he wāhanga nui anō ērā hei whiriwhiritanga mā mātou, ā, e āhei tonu ana i roto i tā mātou whakaaetanga.’